Kentsel dönüşüm hukuku, riskli yapıların yenilenmesi, deprem güvenliği sağlama, kentsel alanların modernize edilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması amacıyla geliştirilmiş bir hukuki çerçevedir. Bu hukuk dalı, kamu ve özel sektör işbirliği ile gerçekleştirilen projeleri, ilgili mevzuatı ve süreçleri kapsar.
Kentsel dönüşüm hukukunun ana konuları ve ayrıntıları şunlardır:
Riskli Yapıların Tespiti ve Sınıflandırılması
Kentsel dönüşüm sürecinin başlangıcında, yapıların deprem güvenliği ve diğer risk faktörleri açısından değerlendirilmesi yer alır. Yapılan incelemeler sonucunda riskli olarak belirlenen yapılar, yasal süreçler çerçevesinde yıkılarak yerlerine yeni ve güvenli yapılar inşa edilir. Bu tespitler, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından onaylanan firmalar tarafından yapılır.
Hak Sahiplerinin Belirlenmesi
Riskli binalarda oturan veya mülk sahibi olan kişilerin hakları, kentsel dönüşüm sürecinde korunur. Hak sahipleri için çeşitli seçenekler sunulur; bunlar arasında yeni konutlarda yer alma, kira yardımı alma veya maddi tazminat şeklinde olabilir.
Kentsel Dönüşüm Projelerinin Planlanması ve Uygulanması
Projeler, yerel yönetimler ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile koordinasyon halinde yürütülür. Projelerin planlanması sırasında, çevresel etki değerlendirmeleri, imar planı değişiklikleri ve altyapı düzenlemeleri gibi konular ele alınır.
Finansman ve Teşvikler
Kentsel dönüşüm projeleri, devlet tarafından çeşitli teşvik ve desteklerle finanse edilir. Bu finansman modelleri, düşük faizli krediler, vergi indirimleri ve diğer mali destekleri içerebilir. Ayrıca, projeler için özel yatırım fonları ve kredi garantileri sağlanabilir.
Yasal Düzenlemeler ve Mevzuat
Kentsel dönüşüm projeleri, 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde gerçekleştirilir. Bu kanun, kentsel dönüşüm projelerinin yasal zeminini oluşturur ve sürecin nasıl işleyeceğine dair kuralları belirler.
İtiraz ve Yargı Süreçleri
Kentsel dönüşüm projeleri kapsamında alınan kararlara karşı itirazlar, belirli süreler içinde yargıya taşınabilir. Bu süreçlerde, hak sahipleri veya diğer ilgili taraflar, projelerin yürütülmesine ilişkin kararları sorgulayabilirler.
Sosyal ve Çevresel Etkiler
Projelerin planlanması ve uygulanması sırasında, sosyal adalet ve çevresel sürdürülebilirlik önemli unsurlar arasındadır. Yerel toplulukların yaşam kalitesini artırmak, sosyal yapıyı korumak ve çevresel etkileri minimize etmek, projelerin temel hedefleri arasında yer alır. Kentsel dönüşüm projeleri, bu faktörleri göz önünde bulundurarak dizayn edilir ve uygulanır.
Takip ve Denetim
Kentsel dönüşüm projelerinin yürütülmesi sürecinde, projenin ilerleme durumu ve kalitesi devlet kurumları tarafından sürekli olarak takip edilir. Bu, projenin amacına uygun olarak ilerlediğinden ve yasalara uygun olarak yürütüldüğünden emin olmak içindir. Ayrıca, projelerdeki finansal işlemler ve inşaat kalitesi gibi unsurlar da denetlenir.
Katılımcılık
Kentsel dönüşüm projeleri, etkilenen toplulukların görüş ve önerilerini dikkate alacak şekilde katılımcı bir anlayışla yürütülmelidir. Bu süreçte, mahalle toplantıları, halka açık bilgilendirme seansları ve diğer katılımcı yöntemler kullanılabilir. Bu yaklaşım, projenin toplum tarafından benimsenmesini ve sosyal huzuru teşvik etmeyi amaçlar.
Anlaşmazlık Çözümü
Kentsel dönüşüm projeleriyle ilgili anlaşmazlıkların çözümünde, arabuluculuk, uzlaşma ve yargı süreçleri gibi çeşitli mekanizmalar devreye girer. Bu süreçler, projelerin hızlı ve etkili bir şekilde devam etmesini sağlamak ve taraflar arasında oluşabilecek sorunları adil bir şekilde çözmek için önemlidir.
Geçici Yerleşim ve Rehabilitasyon
Riskli alanlardaki sakinlerin, kentsel dönüşüm projeleri sırasında geçici olarak yerleştirilmeleri ve gerektiğinde sosyal rehabilitasyon destekleri sağlanması, sürecin insan odaklı yürütülmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu, sakinlerin günlük yaşamlarının ve ekonomik faaliyetlerinin olabildiğince az kesintiye uğramasını sağlamak için yapılır.
Sonuçlandırma ve Teslim
Projelerin tamamlanması ve yeni yapıların, dönüşümden etkilenen hak sahiplerine teslimi, sürecin son aşamasını oluşturur. Bu aşamada, yapıların kalitesi, kullanılan malzemeler ve inşaat teknikleri gibi unsurlar, son kontrollerden geçirilir.
Kentsel dönüşüm hukuku, bu geniş ve kapsamlı süreci düzenleyen mevzuatlar ve uygulamalarla birlikte, toplumun daha güvenli ve modern yaşam alanlarına kavuşmasını amaçlar. Bu süreçler, sadece yapısal dönüşümü değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik canlanmayı da hedefler, böylece kentsel alanlar daha yaşanabilir ve sürdürülebilir hale gelir.